{885} باید بر زمین و چیزهاى غیرخوراکى و پوشاکى که از زمین مى‌‌رویَد‌‌، سجده کرد و سجده بر چیزهاى خوراکى و پوشاکى صحیح نیست‌‌. و منظور از خوراکى‌‌، چیزهایى است که خام یا پخته آن عادتاً خورده مى‌‌شود، پس سجده بر گندم و جو و نخاله آنها که در ضمن خورده مى‌‌شود صحیح نیست، ولى سجده بر پوست برنج و خربزه و هندوانه و انار، حتى در حال اتصال مانعى ندارد، و همچنین سجده بر گیاهان دارویى که اختصاص به مریض دارد و به هیچ وجه از آن در حال سلامت استفاده نمى‌‌شود جایز است‌‌، و سجده بر تنباکو و مانند آن‌‌، که خوراکى نیست جایز است به خلاف مثل قهوه و چاى‌‌. و منظور از پوشاکى چیزى است که عادتاً پوشیده مى‌‌شود ولو بعد از ریسیدن و بافتن، مثل پنبه و کتان و کنف، ولى سجده بر برگ درختان و چوب‌‌ها و آنچه که از چوب ساخته مى‌‌شود و حصیر و بادبزن و امثال آن جایز است.
{886} سجده کردن بر چیزهاى معدنى مانند طلا، نقره، عقیق و فیروزه و مرمر اصیل باطل است و اما سجده کردن بر سنگ‌‌هاى معدنى مانند سنگ مرمر معمولى و سنگ‌‌هاى سیاه بنا بر اظهر اشکال ندارد‌‌.
{887} سجده بر چیزهایى که از زمین مى‌‌رویَد و خوراک حیوان است مثل علف و کاه صحیح است.
{888} سجده بر گیاهى که خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است در آن شهرها جایز نیست، و بنا بر احتیاط در شهرهاى دیگر نیز که خورده نمى‌‌شود، سجده نکنند و نیز سجده بر میوه نارس صحیح نیست.
{889} بنا بر اظهر سجده بر سنگ آهک و سنگ گچ صحیح است، بلکه به گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلى و مانند آن هم مى‌‌شود سجده کرد.
{890} اگر کاغذ را از چیزى که سجده برآن صحیح است مثلا از کاه ساخته باشند، مى‌‌شود بر آن سجده کرد و جواز سجده بر کاغذى که احتمال دارد از چیزهایى درست شده باشد که سجده بر آن جایز نیست‌‌، مورد تأمل است‌‌، لذا احتیاطاً سجده ننمایند‌‌.
{891} براى سجده، بهتر از هرچیز تربت حضرت سید الشهداء‌‌(علیه السلام) مى‌‌باشد، بعد از آن خاک است.
{892} اگر چیزى که سجده بر آن صحیح است ندارد، یا اگر دارد به واسطه سرما یا گرماى زیاد و مانند اینها نمى‌‌تواند بر آن سجده کند، باید به لباسش که از کتان یا پنبه است، سجده کند وگرنه اگر از چیز دیگر است بر همان چیز سجده کند، و اگر آن هم نیست باید بر پشت دست و چنانچه آن هم ممکن نباشد به چیز معدنى مانند انگشتر عقیق سجده نماید بنا بر اظهر، و اگر آن هم نشد، تا نزدیک زمین خم مى‌‌شود و یا این که با اشاره سر سجده مى‌‌نماید.
{893} سجده بر گِل و خاک سستى که پیشانى روى آن آرام نمى‌‌گیرد، اگر بعد از آن که مقدارى فرو رفت آرام بگیرد اشکال ندارد.
{894} اگر در سجده اول، مهر به پیشانى بچسبد و بدون این که مهر را بردارد دوباره به سجده رود، اشکال ندارد اگر چه خلاف احتیاط است.
{895} اگر در بین نماز چیزى که بر آن سجده مى‌‌کند گم شود و چیزى که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد، باید نماز را بشکند و اگر وقت تنگ است، باید به لباسش اگر از پنبه یا کتان است سجده کند و اگر از چیز دیگر است بر همان چیز و اگر آن هم ممکن نیست بر پشت دست، و اگر آن هم نمى‌‌شود به چیز معدنى مانند انگشتر عقیق سجده نماید.
{896} هرگاه در حال سجده بفهمد پیشانى را بر چیزى گذاشته که سجده بر آن باطل است، اگر ممکن باشد باید پیشانى را از روى آن به روى چیزى که سجده بر آن صحیح است بکشد و اگر وقت تنگ است، به دستورى که در مسأله پیش گفته شد عمل کند.

سؤال 1: اگر کسی که در حال نماز خواندن است مهر نماز او را یک بچه از جلوی او بردارد برای نماز خواندن چه باید بکند؟
جواب: اگر وقت دارد و نمی‌تواند مهر دیگری در نماز پیدا کند نماز را بشکندو با مهر نماز را دوباره بخواند و اگر وقت ندارد نظر آقایان مراجع در این خصوص متفاوت است و به نظر مرجع تقلید خود مراجعه نمائید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1087)
سؤال 2: در انجام سجده سهو آیا باید بلند شده و نیت نموده و بعد آن را انجام دهیم یا همان نشسته نیت نموده و سجده‌ها را بجا آوریم؟
جواب: در مورد سؤال ایستادن لازم نیست پس از سلام سجده سهو را بجا آورید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)
سؤال 3: اگر بجای مهر نماز بر ریگ یا سنگ سجده کنیم آیا نماز صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد و نماز بر مهری که از خاک باشد یا سنگ، ریگ و یا ماسه صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1076)
سؤال 4: مدت یکسال است که نماز خود را در سجده روی میز کوچک سجده می‌کردم و کف دستهایم را بر روی زمین نمی‌گذاشتم و دستهایم را روی میز می‌گذاشتم در حالی که توانایی آن را داشتم روی زمین بگذارم، حال نمازهائی که خوانده‌ام چه حکمی دارد؟ (مقلد آقای لنکرانی)
جواب: نمازهای گذشته شما صحیح است و در نمازهای بعدی دستها را در موقع سجده روی زمین بگذارید. (دفتر آیت الله فاضل لنکرانی)
سؤال 5: معمولاً مهر پس از مدتی جرم پر رنگی بر روی آن به وجود می‌آید آیا سجده و نماز بر آن صحیح است؟
جواب: اگر چربی و چرک روی مهر به قدری باشد که مانع از تماس پوست پیشانی با خاک مهر گردد سجده، صحیح نیست اما تغییر رنگ مهر و جرم کمتر از مقدار مذکور اشکالی ندارد. ولی خوب است روی مهر را مرتباً تمیز نگه دارید تا دچار وسوسه در صحت سجده نشوید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)
سؤال 6: آیا در نماز حتماً باید خود پیشانی با مهر تماس پیدا کند؟ اگر چادر روی پیشانی را بگیرد اشکال دارد؟
جواب: بلی، باید پوست پیشانی با مهر تماس پیدا کند و چادر روی پیشانی مانع است و باید کنار زده شود. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)
سؤال 7: آیا در هنگام سجده باید فقط شست پا بر زمین باشد یا اگر انگشتان پا هم روی زمین باشد ایرادی ندارد؟
جواب: در سجده واجب است سر انگشت شست پا بر روی زمین باشد و علاوه بر آن تماس سایر انگشتان با زمین نیز مانعی ندارد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1062)
سؤال 8: آیا در هنگام سجده باید آرنج‌ها روی زمین باشد یا از زمین باید فاصله داشته باشد؟
جواب: لازم نیست در سجده آرنج‌ها روی زمین باشد ولی اگر روی زمین هم قرار گیرد نماز را باطل نمی‌کند و برای زن ها مستحب است.(ر.ک تحریر الوسیله امام خمینی(ره), ج 1, احکام السجده, ص 176, م10)
سؤال 9: محل سجده یا مهر نماز باید حداقل به چه اندازه‌ای باشد؟
جواب: اگر جائی که پیشانی بر آن قرار می‌گیرد به اندازه دو ریالی باشد کفایت می‌کند.
سؤال 10: در هنگام سجده چه مقدار لازم است که سر روی مهر قرار گیرد؟
جواب: بعد از آرام گرفتن بدن باید به اندازه گفتن ذکر واجب سجده (مثلاً سه تا سبحان الله، یا یک سبحان ربی الاعلی و بحمده) صبر کند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1049 و1050)
سؤال 11: در نماز نشسته اگر حین رکوع اشتباهاً سر به مهر بخورد تکلیف چیست؟ (مقلد آقای لنکرانی)
جواب: سجده محسوب نمی‌شود و موجب بطلان نماز نیست.
سؤال 12: در سجده گفته شده اگر آن چیزی که سجده بر آن صحیح است نباشد باید بر لباس یا دامن یا آستین سجده کند. حال آیا فرش را هم شامل می‌شود، اگر بر روی لباس سجده نکرد و بر روی فرش سجده کند آیا نمازش باطل است و آیا اگر باطل شد قضاء آن واجب است؟
جواب: شامل غیر لباس نمی‌شود و در صورت تخلف اگر مقصر بوده قضا کند علی الاحوط. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج1, ص 164, س134)
سؤال 13: اگر انسان بعد از سر برداشتن از سجده شک کند که سجده اول بوده یا دوم در این حالت چه باید بکند؟
جواب: بنا را بر سجده اول بگذارد و سجده دوم را به جا آورد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج1, ص 165, س141)
سؤال 14: در هنگام سجده چند جای بدن باید بر روی زمین قرار گیرد؟
جواب: باید هفت جای بدن را بر روی زمین قرار دهد: پیشانی، کف دو دست، سر دو زانو، و سر دو انگشت بزرگ پاها. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1045)
سؤال 15: اگر دمل و مانند آن در پیشانی باشد و نتوان پیشانی را بر سر مهر گذاشت حکم آن چیست؟
جواب: اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را گرفته باشد باید به یکی از دو طرف پیشانی سجده کند و اگر ممکن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نیست باید به هر جایی از صورت که ممکن است سجده کند و اگر به هیچ جایی از صورت ممکن نیست باید با جلو سر سجده نماید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1066 و1067)
سؤال 16: اگر پیشانی به اختیار از جای سجده بلند شود، چه حکمی دارد؟
جواب: چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد و این یک سجده حساب می‌شود، چه ذکر سجده را گفته باشد چه نگفته باشد و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم رفته یک سجده حساب می‌شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1071)
سؤال 17: بر چه چیزهائی سجده صحیح است؟
جواب: باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می‌روید، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است. اما سجده کردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشکالی ندارد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م 1076)
سؤال 18: برای چند چیز باید دو سجده سهو به جا آورد؟
جواب: برای سه چیز: 1ـ آنکه در بین نماز، سهواً حرف بزند. 2ـ آنکه یک سجده را فراموش کند. 3ـ آنکه در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت. و در دو مورد هم احتیاط واجب آن است که سجده سهو بنماید: اول در جائی که نباید نماز را سلام بدهد. دوم آنکه تشهد را فراموش کند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م 1236)
سؤال 19: دستور سجده سهو به چه شکل است؟
جواب: آن است که بعد از سلام نماز فوراً نیت سجده سهو کند و پیشانی را به چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد و بگوید: «بسم الله و بالله اللهم صل علی محمد و آل محمد» یا بگوید: «بسم الله و بالله السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و یکی از ذکرهائی را که گفته شد بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد، سلام دهد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)

در مورد ذکر سجود باید گفت انسان هر ذکری که در رکوع و سجود بگوید کافی است و احتیاطاً[1] آن ذکر به انداز? سه مرتبه “سبحان الله” در رکوع و سجده و یا یک مرتبه “سبحان ربی العظیم و بحمده” در رکوع و یک مرتبه «سبحان ربی الاعلی و بحمده» در سجده کمتر نباشد.[2]

طبق نظر برخی از فقهای معاصر به احتیاط واجب در رکوع “سُبْحانَ رَبِّیَ الْأَعْلى‏ وَ بِحَمْدِهِ” نگوید[3] و همچنین “سبحان ربی العظیم و بحمده”  را در سجده نگوید.[4]

در بار? اذکاری که می توان در رکوع و سجود گفت روایاتی به ما رسیده است:

در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که فرمودند: “من از قرائت در رکوع و سجود نهی شده ام. پس در رکوع خداوند را بزرگ بدارید و در سجده زیاد دعا کنید که سزاوار است مستجاب شود”.[5]

امام صادق (ع) از پدر بزرگوارشان و او از امیرالمؤمنین (ع) روایت کرده: “قرائتی در رکوع و سجود نیست. در رکوع و سجود تنها مدح خدای عز وجل است و بعد از آن درخواست و دعا، پس قبل از دعا با مدح و ثنای خدای عز وجل شروع کنید، سپس دعا کنید”.[6]

علامه مجلسی ذیل این حدیث فرموده اند: این حدیث دلالت بر استحباب ذکر و دعا در رکوع دارد.[7] و گفتن ذکر صلوات نیز در رکوع و سجود مستحب است بعد از ذکر یا قبل از آن[8] و این هم خود نوعی دعا است.[9]

برای آگاهی بیشتر مراجعه شود به:

نمایه: فضیلتصلوات در رکوع و سجده، سؤال شماره 2376 (سایت اسلام کوئست: 3691).

کلیدواژه: نماز، رکوع، سجده.

از امیرالمؤمنین على‏(ع) درباره حکمت‏هاى سجده پرسیدند، حضرت فرمود: سجده اوّل، یعنى آنکه در ابتدا خاک بودم و چون سر از سجده برمى‏دارى یعنى از خاک به دنیا آمدم. سجده دوم یعنى دوباره به خاک بازمى‏گردم و سر برداشتن از آن، یعنى در قیامت از قبر برمى‏خیزم و محشور مى‏شوم.

امام صادق‏‏(ع) مى‏فرمایند: چون سجده براى خداست پس نباید بر خوردنى‏ها و پوشیدنى‏ها که مورد توجه اهل دنیاست، سجده کرد. سجده باید انسان را متوجه خدا سازد نه شکم و لباس و مادّیات. .                                                                                    .                                                                                            در حدیث مى‏خوانیم: دلیل سجده سهو براى هر کم و زیادى سهو و یا کلام و قیام و قعود نابجا، آن است که ابلیس تو را گرفتار حواس‏پرتى کرد و در نماز تو خللى ایجاد نمود، پس تو بعد از نماز دو سجده بجاى آور تا بینى او به خاک مالیده شود و بداند هر لغزشى ایجاد کند تو دوباره در برابر خداوند به سجده مى‏افتى.                                                                                  .
حضرت على‏‏(ع) فرمودند: ظاهر سجده، صورت‏گذاردن بر خاک از روى اخلاص وخشوع است، اما باطن آن دل کندن از همه امور فانى و دل بستن به سراى باقى ورهایى از تکبر، تعصّب و تمام وابستگى‏هاى دنیوى است.

برخی از کارشناسان معتقدند خواندن نماز تنها , غذای روح انسان نیست , بلکه جسم انسانها را نیز تقویت می کند و آنها را در مبارزه با مشکلات روزمره یاری می دهد . وقتی چشمها در حالت نماز ثابت می ماند جریان فکر هم خود به خود آرام شده و در نتیجه تمرکز فکر افزایش می یابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعف و نواقصی مانند نزدیک بینی می شود و به لحاظ روانی این حالت باعث افزایش مقاومت عصبی فرد شده و بیی خوابی و افکار نا آرام را از انسان دور می کند.
ایستادن در حالت نماز باعث تقویت حالت تعادلی بدن شده و قسمت مرکزی مخچه که محل کنترل اعمال و حرکات ارادی است را تقویت می کند و این عمل باعث می شود فرد با صرف کمترین نیرو و انرژی به انجام صحیح حرکات بعدی بپردازد.
نماز قسمت فوقانی بدن را پرورش داده و ستون مهره ها را تقویت کرده و آن را در حالت مستقیم نگاه می دارد.
تقویت احشاء و ماهیچه های شکم , حفظ سلامت دستگاه گوارش و رفع یبوست مزمن سوء هاضمه و بی اشتهایی از دیگر خواص نماز خواندن و رکوع در نماز است.                                                                                                                        .
مدت زمان خواندن ذکر رکوع نیز باعث تقویت عضلات صورت و گردن ساق پا و رانها می شود و به این ترتیب به جریان خون در قسمتهای مختلف بدن سرعت می بخشد.                                                                                                                 .
سجده نیز ستون مهره های بدن را تقویت کرده و دردهای سیاتیک را آرام می کند.
سجده همچنین باعث افزایش جریان خون در سر شده که این امر با تغذیه این غدد باعث حفظ شادابی , زیبایی و طراوت پوست می شود.                                                                                                                                                                 .
سجده باعث آسودگی و آرامش در فرد شده و عصبانیت را تسکین می دهد. استحکام بخشیدن و تقویت عضلات پاها و ران ها , کمک به نفخ معده و روده , بهبود فتق , از خواص نشستن بعد نماز است.                                                                               .
روشن است که نماز فلسفه خاص خود را دارد که معراج مومن و مایه ی قرب به حق است و آن را باید فقط برای خداوند تعالی خواند و نه به انگیزه فواید و آثاری از این دست, ولی آگاهی از این دست نظرات علمی نیز می تواند برای برخی از افراد مفید باشد.

بررسی های علمی ای که در مرکز تکنولوژی پرتو افکنی ملی قاهره انجام شده تأکید بر این دارد که : سجده کردن برای خدا انسان را از مبتلا شدن به ورم و آماسهای سرطانی حفظ می کند. همانطور که از زن حامله و معلولیت هایی که متوجه جنینش می شود حفظ می نماید، علاوه بر این انسان را از امراض متعدد جسمی و روحی مصون می دارد
دکتر محمد ضیاء الدین استاد علوم بیولوژی می گوید: بی شک انسان در معرض دریافت مقدار زائدی از پرتوها قرار می گیرد به ویژه در این عصر، عصری که انسان از تمام جوانب با میدانهای مغناطیسی محاصره شده بسر می برد. وی پیرامون کیفیت تخلیه ی این بارها الکترو مغناطیسی زائد خارج از بدن می گوید:                                                                                              .
در خلال تحقیقات به این نتیجه رسیدم که عملیات تخلیه بارها از راه سجده برای خداوند سبحان و متعال محقق می شود . و این همان چیزی است که خداوند ما را بدان امر کرده و پیامبر گرامی ( ص ) به ما توصیه نموده أقرب ما یکون احدکم من ربه و هو ساجد فأکثروا من الدعاء فیه ) بنده هنگام سجده، از هر حالتی، به خدا نزدیکتر است، پس در سجده به کثرت دعا کنید.
بررسی و تحقیقات علمی تأکید دارد : هر زمان که از محور طولی انسان کم شود یعنی زمانی که کوتاه شود، مدت قرار گرفتن الکترومغناطیسی کاسته می شود                                                                                                                                         .
دکتر ضیاءالدین اضافه می کند: کشف شده که انسان در حالت سجود، محور طولیش کم می شود و بالتبع تأثیر بارها نیز بر او کاسته می شود وسپس عملیات تخلیه بارها از راه اتصال پیشانیش بر زمین شروع می شود، بطوریکه بارهای مثبت از جسم انسان به طرف زمین که از آن به بار منفی تعبیر شده انتقال می یابد، در نتیجه عملیات آزاد سازی یا تخلیه بارها انجام می شود . تنها این نیست که این عمل از طریق پیشانی انجام می گیرد، بلکه هنگام سجده کردن هفت عضو از اعضای جسم با زمین تماس پیدا می کنند . همانطور که پیامبر ( ص ) می فرمایند: ( إذا سجد العبد سجد معه سبعة اعضاء … ) هنگامی که بنده سجده می برد همراه با او هفت عضو از اعضایش سجده می برند ـ که عبارتند از پیشانی، بینی، دوکف دست، دوزانو، قدمها ـ) در نتیجه عملیات تخلیه بارها به اسانی انجام می گیرد .                                                                                                             .
در ساعات سجده کردن است که انسان از فشار های عصبی و همچنین از امراض دیگر مصون می شود
در ادامه دکتر ضیاءالدین می گوید: در خلال تحقیقات و بررسی ها برایم معلوم شد، برای اینکه عمل تخلیه بارها بصورت صحیح و درست انجام شود لازم و ضروری است که در حالت سجده به سمت مکه ـ کعبه ـ توجه شود
و این همان کاری است که ما در نمازمان انجام می دهیم و آن را قبله می نامیم. چرا که مکه تنها مرکز خشکی در تمام هستی است . همانطور که تحقیقات نشان می دهد، توجه به سمت مکه در سجود بهترین حالت و جهت است برای آزاد سازی و تخلیه بارها، یعنی روبه مرکز زمین قرار گرفتن، کاری که انسان را از هموم و ناراحتی ها نجات می دهد، تا بعد از آن به آرامش روحی دست پیدا کنند.                                                                                                                                                                 .
وی پیرامون مزیّت به پرداختن نمازهای پنجگانه بصورت صحیح آن می گوید: حقیقتاً نمازهای پنجگانه ی مفروضه برای خارج کردن تمام بارها کافی است                                                                                                                                                .
من معتقدم که در این واجبات فلسفه و اعجاز علمی وجود دارد، مثلاً در مدتی که ما در خوابیم، ما از ناحیه جسمی تحت عوامل شیمیایی و اکسیده شدن قرار می گیریم , فرا رسیدن نماز صبح این روند را از بین می برد و انسان، با نشاط، سرحال و سر زنده روزش را آغاز می کند ؛ سپس نماز ظهر برای از بین بردن خستگی ها و فشارهای عصبی و روحی که ناشی از فعالیت و مشغله کاری است ، وارد عمل می شود، همچنین نماز عصر نیز، بقایایی که از این فشار جسمی و روحی بجای مانده را, پاکسازی می کند. اما به نسبت به مغرب باید گفت که هر چیز ناشناسی که مخل سیستم و مکانیزم جسمی انسان باشد از بین می رود و اینگونه منظومه ی پاکسازی جسم با نماز عشاء تکمیل و به پایان می رسد و انسان با انجام دادن این نمازهای پنجگانه در طول مدت شبانه روز با شعف و آرامش و سکونت روحی، بخواب می رود، بطوریکه از هیچ یک از نواحی جسمی و روحی احساس بی خوابی، خستگی و کوفتگی و آشفتگی و پریشانی نمی کند.

تاثیر نماز بر کارآمدی چرخش خون در مغز:                                                                                                                             .
دیده شده بسیاری از مسلمانان بزرگسال که از زمان کودکی به اقامه‌ی نماز مشهور بوده اند، در سن پیری و با داشتن عمرهای بالا، تا حد زیادی از سلامت جسمانی و عقلی قابل قبولی برخوردارند.                                                                                        .
عبادت‌های اسلامی فواید جسمی روشنی برای بدن انسان دارد. از جمله تاثیرات مثبت حرکات نماز در چرخش خون در مغز را، می توان نامه‌ا‌ی سرگشاده‌ به جهان غرب دانست.                                                                                                                 .
آغاز نماز درسن کودکی باعث می‌شود کودک، نماز را به خوبی به جا آورد و به انجام نماز به شکل صحیح، عادت کند. انجام صحیح حرکات نماز، باعث پدید آمدن بیشترین تاثیرات مطلوب بر بدن خواهد شد.                                                               .
با توجه به این که مغز یکی از مهم‌ترین اعضای بدن به شمار می‌رود، وظیفه‌ی آن به میزان زیادی به جریان چرخش خون بستگی دارد. جریان چرخه‌ی خون، تغذیه کننده‌ی مغز می‌باشد. چرخه‌ی خون ویژگی‌هایی دارد که همین ویژگی‌ها نشاط و پویایی مغز را تامین می‌کند. یکی از این ویژگی‌ها وجود چرخه‌ی ذخیره‌ای است که در مواقع اضطراری و مورد نیاز، به کار می‌افتد.                                                                                                                                                                              .
همچنین دارای نظامی خودکار برای تنظیم چرخه‌ی خون در مغز می‌باشد که ثبات جریان خون به مغز را در شرایط گوناگون تضمین می‌کند.                                                                                                                                                                   .
بر اساس تحلیل انجام شده در این پژوهش‌ها، مشخص شده که گونه‌های مختلف ورزش به چرخه‌ی خون در مغز آسیب می‌رساند. به عکس نماز که یکی از وظایف دینی اسلامی است، فواید بسیاری در این زمینه دارد. ورزش بدنی از این جهت که خون را به شکل مستقیم از مغز سرقت می‌کند و برای تغذیه‌ی عضلات دیگر به کار می‌گیرد، به چرخه‌ی خون در مغز ضرر می‌زند. این تغذیه‌ی عضلانی به حساب تغذیه‌ی خونی مغز گذاشته می‌شود
همچنین در نتیجه‌ی سرعت گرفتن عملیات تنفسی در هنگام انجام ورزش، معدل دی‌اکسید‌کربن در خون، پایین می‌آید که پیامد آن، آرام‌تر شدن جریان خون به سمت مغز است، زیرا نسبت دی‌اکسید‌کربن در خون یکی از مهمتر‌ین عوامل جریان خون به سمت مغز به شمار می‌آید.                                                                                                                                      .
گزارش‌های علمی فراوانی وجود دارد که حاکی از بی‌هوشی ورزشکاران هنگام فعالیت ورزشی یا بلافاصله بعد از ورزش است، در حالی که این بی‌هوشی‌ها هیچ گونه سابقه‌ی بیماری قلبی را به همراه نداشته. این گزارش‌ها نیز آسیب‌رسانی ورزش به فرآیند خون رسانی مغزی را تایید می‌کند.                                                                                                                               .
همچنین گزارش‌های گوناگون دیگری، بیانگر پایین آمدن نیروهای اعتدالی در بسیاری از ورزشکاران می‌باشد که سرزنش بیشتری را نسبت به مساله‌ی ورزش برانگیخته است.                                                                                                                 .
اضافه بر این سکته‌های قلبی متعدد در هنگام ورزش – در ورزشکاران بیمار و ورزشکاران سالم- تایید‌گر نظریه‌ی آثار نامناسب برخی ورزش‌های خشن می‌باشد.                                                                                                                                           .
از سوی دیگر به نظر می‌رسد، حرکات نماز بر جریان خون در مغز، تاثیرات مثبت فراوانی داشته باشد. در هنگام سجده با متمایل شدن سر به سمت پایین، جریان خون به سمت مغز افزایش می‌یابد همچنین خم شدن بدن بر روی خود هنگام سجده، به جهت‌گیری خون از اطراف بدن به سمت اعضای درونی و مغز کمک می‌کند. اضافه بر این،هنگام سجده و تمایل سر به سمت پایین، معدل دی‌اکسید‌کربن در خون به شکل فیزیولوژیک افزایش می‌یابد. این حالت در نتیجه‌ی فشار اعضای دستگاه گوارشی بر ریه پدید می‌آید. بالا رفتن نسبت دی‌اکسید‌کربن در خون باعث اضافه شدن جریان خون به سمت مغز خواهد شد.
همچنین خم‌شدن مکرر سر به پایین در هنگام رکوع و سجود؛ سپس بالا آمدن سر هنگام ایستادن و نشستن، کمک می‌کند از نظام خودکار توازن جریان خون به مغز، مراقبت بیشتری شود. مشهور این است که این نظام خودکار اعتدالی، با افزایش سن، فرسوده می‌شود.                                                                                                                                                                   .
نظام خودکار توازن جریان خون در مغز، در هنگام سجده، عکس‌العمل دو گانه‌ای از خود نشان می‌دهد: در ابتدای سجده‌ی، مانع جریان خون اضافه‌ به مغز می‌شود. این حالت باعث آمادگی مغز برای دریافت جریان بیشتر خون می‌شود. جلوگیری ابتدایی از جریان خون به مغز به جریان چرخش احتیاطی خون به مغز، این فرصت را می‌دهد تا برای فعالیت و عملکرد خود آماده شود. در مرحله‌ی بعد، به خون اضافه اجازه داده می‌شود به سمت مغز جریان پیدا کند و سرانجام در جایگاه‌های ذخیره خون توزیع شود. به این صورت، از این کارکرد مهم احتیاطی مراقبت می‌شود. کارکردی که بنابر مشهور با افزایش سن و پیری، تضعیف می‌شود و چه بسا بی‌توجهی و عدم به کارگیری هم در این ضعیف شدن موثر باشد.
این عکس‌العمل دوجانبه‌ی نظام خودکار چرخش خون در مغز، در هنگام سجده، ما را به سمت فهم بهتری از فایده‌ی انجام فرمان الهی در نماز هدایت می‌کند. از نظر فقهی حرکات نماز باید به گونه‌ای با آرامش انجام شود که از انجام این حرکات مطمئن شویم. تنها در این صورت است که فایده‌ی مطلوب حرکات نماز نسبت به چرخش خون در مغز به دست می‌آید. با انجام آرام حرکات نماز به هر یک از عکس‌العمل‌های چرخش خونی فرصت داده‌ایم تا متناسب با هر یک از حرکات نماز، در مجرای صحیح خود قرار بگیرد                                                                                                                                                                     .
بر اساس توضیحات بالا، روشن می‌شود که نماز در اسلام، تاثیرات روشنی بر جریان خون در مغز دارد، از انجام وظیفه‌ی جایگاه‌های ذخیره‌ی خون در مغز و همچنین از نظام خودکار چرخش خون در مغز محافظت می‌نماید.
این تحقیق مدعی فهم علت وجوب حرکات نماز در اسلام نیست. شاید رسیدن به چنین فهمی برای هیچ‌کس عملی نباشد ولی در عین حال تلاش دارد برخی تاثیرات ناشناخته‌ی نماز بر چرخش خون در مغز را ملموس نماید. بر اساس گفته‌های بالا، می‌توان نتیجه گرفت چند لحظه سجده در بارگاه الهی می‌تواند بسیاری از آثار مضر فعالیت‌های روزانه و ورزش را بر چرخش خون در مغز، از بین ببرد و از انواع تمرین های مختلف ورزشی بی نیاز سازد.

علی رغم بیان این فواید روشن، این تاثیر، تنها فایده‌ی جسمی نماز نیست، چه این که اگر تمام فواید جسمی نماز را هم در نظر بگیریم، این فواید برترین فایده‌ی نماز نخواهد بود. در حقیقت فواید معنوی نماز را باید بزرگترین نوآوری این واجب الهی دانست.

نکته ای که در مورد نماز قابل توضیح است ، توجه دادن به این حقیقت متعالی است کهروح حقیقی نماز و فلسفه شکوهمند آن چیزی جز عبودیت محض در مقابل آفرینشگر یگانههستی و ابراز خشوع بنده ناتوان در پیشگاه قادر متعال نیست و هر آنچه که اندیشمندانو قلم به دستان ، پیرامون فواید گوناگون نماز در عرصه های مختلف بگویند و بنویسندتنها به منزله حاشیه ای بر این متن گهر بار خواهد بود .

دهان انسان را برخی قلب دوم بدن نامیده اند و توجه به این نکته که چنانچه محیطدهان فردی تمیز باشد ، آن فرد از ابتلا به بسیاری از بیماری ها در امان است ، ایننامگذاری را بسیار مناسب جلوه می دهد .
به عنوان مثال عفونت های دهان و دندانبه ویژه در کودکان ، نقش مهمی در ایجادبیماری های روماتیسمی دارد و نقش دندان ها در حفظ و زیبایی و قدرت جویدن و صحبتکردن به خوبی مشخص است و حتی نبودن دندان های سالم و زیبا برای بانوان و دوشیزگان ( به خصوص ) اثرات روانی زیادی باقی می گذارد . چرا که در کتاب های علمی دندانپزشکیمی خوانیم : نیمی از زیبایی بشر منوط به صورت او و از این مقدار 3/2 آن مربوط بهدهان و دندان ها است .
رعایت بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از بیماری هایمختلف آن ، از جملهپوسیدگی دندان ها وبیماری های پریودنتال ( بیماری های لثه و بافت های پشتیبان ) و .. به بهترین شکل بوسیله مسواک زدن ، انجام می پذیرد.
اما دین مبین اسلام ، از قرن ها پیش با توصیه های مؤکد ، مسلمانان را به طرفاین نکته درخشان بهداشتی هدایت نموده است تا جایی که پیامبر اکرم (ص) می فرمودند : ” اگر بر امتم سخت نمی شد مسواک زدن را واجب می کردم ” و حتی در حدیثی دیگر نحوهمسواک زدن را از بالا به پایین و از پایین به بالا نموده اند که مطابق با جدیدترینتوصیه های علمی درباره روش مسواک زدن است .
علاوه بر آن در کتب گوناگون فقهی وعبادی اسلام ، دستورات مؤکد مبنی بر مسواک زدن هنگام ساختن وضو و نماز آمده است وبا توجه به این که نمازگزار روزانه حداقل 3 بار وضو می گیرد ، چنانچه قبل از هر وضواقدام به مسواک زدن بکند ، از حد اکثر پاکیزگی لازم برای پیشگیری از تمامی بیماریهای دهان و دندان برخوردار می شود .